Dede Korkut Kimdir

 

Dede Korkut Hayatı ve Hikayeleri

Türklerin yaşayışlarını, örf ve adetlerini, geleneklerini, sosyal ve kültürel hayatını, Türklerin tüm yaşantısını günümüze kadar getiren onu masal ve hikayelerinde işleyerek bugünlere kadar ulaştıran Büyük Türk atasıdır Dede Korkut. Hayatı hakkındaki bilgiler yok denecek kadar azdır. Doğumu ve yaşadığı yer hakkındaki bilgiler kesin kaynaklara dayanmamaktadır.
Hayatı hakkındaki bilgiler, rivayetlere dayalıdır. Kimi araştırmacılara göre Hz. Peygamber zamanında yaşamıştır, kimileri ise Uzun Hasan döneminde yaşadığını söyler. Bazı araştırmalara göre ise Dede Korkut Oğuz döneminde yaşamıştır. Bu döneme ait olan on iki Dede Korkut hikayesi bu savın doğruluğunu kanıtlar niteliktedir. Pertev Naili Boratav kaleme aldığı İslam Ansiklopedisi’nde Dede Korkut Hikâyelerinin on beşinci yüzyıla kadar sözlü olarak geldiğini, bu yüzyıldan sonra ise Akkoyunlular tarafından yazıya geçirildiğini söylemektedir.
Dede Korkut hikayeleri Oğuz Türklerinin hayatı, günlük yaşayışı hakkında bilgi vermektedir. Ancak Akkoyunlular bu hikayeleri yazıya geçirirken hikayelerin motiflerinde kendi gelenek ve göreneklerine göre de değişiklik yapmışlardır. On iki hikayeden oluşan eserin tüm hikayelerinde Dede Korkut ortaya çıkar. Hikayenin sonunda ortaya çıkan Dede Korkut boy boylayıp, soy soylar, dua eder.
Bayburt ili; Türklerin Anadolu’da yerleştikleri en eski yerleşim yerlerindendir. Sosyologlar Bayburt’u gerek Selçuklular, gerekse Osmanlılar döneminde ikinci dereceden önemli bir kültür merkezi olarak nitelendirmektedirler. Bayburt, ünü sınırlarımızın dışına taşan pek çok bilim ve sanat adamı yetiştirmiştir. Türk dünyasının ortak kültür hazinelerinin en büyüklerinden biri olan Dede Korkut’ uda bunlardan saymak mümkündür.

 Dede Korkut, bütün Türk dünyasında kabul görmüş – Tarihi ve Efsanevi – ortak ulularımızın en önemlilerindendir. Prof. Dr. M. Fuat KÖPRÜLÜ, Dede Korkut için ; “Terazinin bir Kefesine Türk Edebiyatının tümünü, diğer kefesine de Dede Korkut’ u koysanız yine de Dede Korkut ağır basar” demektedir.

 Dede Korkut hikayeleri Bayburt’ta canlılığını korumaktadır. Türkiye Türkçe’sinde anlatılan hikayelerden Beğ Böğrek (Bamsi Beyrek) in en çok varyantı Bayburt’ ta tespit edilmiştir. Hikayelerde Bayburt , “Parasarın Bayburt Hisarı” adıyla geçmektedir. Beğ Böyrek’ in mezarı Bayburt Kalesindeki “Zindan”’ ın tam karşısındaki Duduzar Tepesindedir.

 Dede Korkut’ un mezarı Masat Köyündedir.

On İki Dede Korkut Hikayesi
—Derse Han oğlu Boğaç
2—Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması
3—Bay Büre Beğ Oğlu Bamsi Beyrek
4—Kazan Oğlu Uruz’un Tutsak Olması
5—Deli Dumrul
6—Kazılık Koca Oğlu Yeğenek
7—Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı
8—Tepe-Göz
9—Beğil Oğlu İmren
10—Uşun Koca Oğlu Zegrek
11—Salur Kazan’ın Tutsak Olması
12—İç-Oğuza, Taş-Oğuzun Başkaldırması