HARF : Ağzımızdan çıkan seslerin yazıdaki işaretlerine HARF denir.
ALFABE : Bir dilde bulunan harflerin tümüne birden ALFABE denir. Türk alfabesinde
29 tane harf vardır.
Bunlar : a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z'dir.
Bugün kullandığımız alfabe yeni Türk alfabesidir. Yeni Türk alfabesi 1 Kasım 1928 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk'ün Harf Devrimi'ne uygun olarak TBMM tarafından kabul edilip yürürlüğe konmuştur.
ALFABETİK SIRA
Sözcükler sözlüklerde, yazım kılavuzlarında, ansiklopedilerde vs. harflerin alfabemizdeki sırasına göre yer alır. Sürekli olarak kullandığımız bu kaynaklardan kolay ve süratli bir şekilde yararlanmak için, harflerimizi alfabedeki sırasına göre öğrenmemiz gerekir.
Sözcüklerin alfabetik sıralaması, ilk harften başlanarak sözcüğü oluşturan harflerin alfabedeki sırasına göre yapılır.
Bu konuyu örneklerle açıklayalım:
ÖRNEK 1: " balık, olta, sera, çubuk " sözcüklerini alfabetik sıraya ( sözlük sırasına ) göre sıralayalım.
Sözcüklerin birinci harflerine bakarız. Bu sözcüklerin birinci harfleri:
" b, o, s, ç "dir. Bu harflerin içerisinde, alfabedeki sıraya göre en önce gelen " b " harfidir. Bundan dolayı sıralamada en önce gelen sözcük " balık " olur.
İkinci sırada gelen harf " ç " harfidir.
Bundan dolayı " çubuk " sözcüğü ikinci sırada yer alır. Yine bu kurala göre, bu kelimelerin arasında " o " harfi ile başlayan "olta" sözcüğü üçüncü sırada yer alır.
" s " harfi ise alfabe sırasında en sonda yer alır. Bundan dolayı " sera " sözcüğü en sonda yer alır.
ÖRNEK 2: " balta, boya, bilek, beşik " sözcüklerini sözlük sırasına koyalım.
Önce sözcüklerin birinci harflerine bakarız. Bu sözcüklerin tümünün birinci harfleri " b " dir. Durum böyle olduğu için ikinci harflerine bakarız. İkinci harfler; "a, o, i, e " dir. İkinci harflerin içerisinde, alfabedeki sıraya göre en önce gelen " a " harfidir. Bundan dolayı sıralamada en önce gelen sözcük "balta " sözcüğü olur. Geriye kalan harflerden " e " harfi, ikinci sırada gelir. Bundan dolayı ikinci harfi " e " olan " beşik " sözcüğü sıralamada ikinci sırada yer alır. Yine ikinci harfi " i " olan " bilek " sözcüğü ise üçüncü ve aynı nedenle " boya " sözcüğü dördüncü sırada yer alır.
YAZILIŞLARINA GÖRE HARFLER:
1 . BÜYÜK HARFLER : A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U,Ü, V, Y, Z
2 . KÜÇÜK HARFLER :a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z
SES YOLUNDAN ÇIKIŞLARINA GÖRE HARFLER:
1 . ÜNLÜ ( Sesli ) HARFLER : Tek başına okunup, hece olabilen ve ünsüz harfleri seslendirmemize yardımcı olan harflerdir. Bunlar : " a, ı, o, u, e, i, ö, ü " dir.
Sesli harfler kendi aralarında iki kısma ayrılır:
a) İnce sesliler: e, i, ö, ü
b) Kalın sesliler: a, ı, o, u
Türkçe sözcüklerin ilk hecelerindeki sesli harf kalın sesli ise diğer hecelerindeki sesli harfler de kalın olur. İlk hecedeki sesli harf ince ise diğer hecelerdeki sesli harfler de kalın olur.
Kısacası sözcüğün tüm sesli harfleri ya kalın, yada ince sesli olmalıdır. Bu kurala Büyük Ünlü Uyumu Kuralı ( BÜUK ) denir.
Bu kural Türkçe'yi öteki dillerden ayıran temel bir kuraldır.
ÖRNEK 1: " Çocuklarımız " sözcüğünü inceleyelim.
Bu sözcüğün sesli harfleri sıra ile; " o, u, a, ı, ı " dır. Bu harflerin tümü kalın seslidir. Dolayısı ile BÜUK'na uyar. Türkçe bir sözcüktür.
ÖRNEK 2: " Temizlikçi " sözcüğünü inceleyelim.
Bu sözcüğün sesli harfleri sıra ile; " e, i, i, i " dir. Bu harflerin tümü ince seslidir. Dolayısı ile BÜUK'na uyar. Türkçe bir sözcüktür.
ÖRNEK 3: " Matematik " sözcüğünü inceleyelim.
Bu sözcüğün sesli harfleri sıra ile; " a, e, a, i " dir. Bu harflerin iki tanesi kalın, iki tanesi de ince seslidir. Bu sözcükte kalın ve ince sesli harfler bir arada bulunmaktadır. Dolayısı ile bu sözcük BÜUK'na uymaz. Türkçe bir sözcük değildir.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder